Głoska [r] jest najtrudniejszą z wszystkich głosek języka polskiego. Jest ona niemałym wyzwaniem. Jeśli jednak z jakiś przyczyn do około 5-6 roku życia dziecka głoska ta nie pojawia się lub jest ona realizowana nieprawidłowo, należy zacząć działać.

Przyczyny rotacyzmu (wada wymowy polegająca na nieprawidłowej realizacji głoski [r]):

- nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych,

- niska sprawność języka - brak pionizacji języka, 

- skrócone wędzidełko podjęzykowe,

- naśladowanie nieprawidłowych wzorców,

- zaburzenia słuchu fonematycznego. 

 

Źródło: http://rysopisy.eduzabawy.com/logopedyczne/gloska-r/ 

Terapię rotacyzmu należy podzielić na 3 etapy:

1. Etap przygotowawczy.

2. Etap pracy właściwej (wywołania poprawnie brzmiącej głoski).

3. Etap utrwalania i automatyzacji. 

ETAP PRZYGOTOWAWCZY

Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów artykulacyjnych: 

- zlizywanie czubkiem języka z podniebienia, np. kawałka czekolady,

- przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu, np. rodzynek,

- "malarz" - język to pędzel, którego czubkiem dzieci mają naśladować malowanie różnych wzorów (linii, kółek, kwadratów, trójkątów) na podniebieniu,

- "słoń" - dosięgnij językiem (jak słoń trąbą) do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony,

- unoszenie języka za górne zęby (wąski język),

- klaskanie językiem - konik,

- liczenie ząbków - dotykanie czubkiem języka górnych zębów po wewnętrznej stronie, podczas szerokiego otwierania jamy ustnej,

- mycie zębów - oblizywanie językiem górnych zębów po wewnętrznej stronie przy zamkniętych, a następnie otwartych ustach,

- "zaczarowany język" - przytrzymanie przez kilka sekund czubka języka na podniebieniu przy szeroko otwartych ustach, a następnie na wałku dziąsłowym,

- "muchomorek" - rysujemy kropki czubkiem języka na podniebieniu,

- "śrubokręt" - język jest śrubokrętem, który wkręca śrubkę do sufitu w buzi,

- "schody" - pierwszy schodek jest tuż za zębami, drugi na wałku dziąsłowym, trzeci na podniebieniu,

- "młotek" - szybkie uderzanie czubkiem języka w wałek dziąsłowy - buzia otwarta (język udaje młotek, który wbija gwoździa),

- przytrzymywanie czubkiem języka na wałku dziąsłowym, ssanie np. cukierka pudrowego, posypki do ciasta itp. (buzia otwarta,

- odklejanie czubkiem języka z wałka dziąsłowego np.: chrupka, opłatka, wafelka, czekolady,

- uderzanie języka o wałek dziąsłowy z jednoczesnym wymawianiem tttttt, ddddddd, nnnnnn, najpierw powoli, potem coraz szybciej, buzia otwarta, uśmiechnięta, nieruchoma, 

- uderzanie języka o wałek dziąsłowy z jednoczesnym wymawianiem lelelelele, lalalalala, lylylylyly, 

- wielokrotne wymawianie połączeń t-da, t-de, t-du, t-do, czubek języka uderza o wałek dziąsłowy, 

- wielokrotne wymawianie połączeń d-da, d-de, d-dy, d-du, d-do, czubek języka uderza o wałek dziąsłowy, 

- przyklejanie na czubek języka papierku i dmuchanie na czubek języka z jednoczesnym wypychaniem języka. 

ETAP PRACY WŁAŚCIWEJ (WYWOŁANIE POPRAWNIE BRZMIĄCEJ GŁOSKI)

Uzyskanie artykulacji głoski możliwe jest dzięki metodom dobieranym indywidualnie do potrzeb dziecka. Jedną z metod jest różnego typu przekształcenie [t] i [d] dziąsłowych (język w kierunku wałka dziąsłowego):

- ćwiczenia szybkiego i naprzemiennego wymawiania głosek (usta otwarte, język cofnięty do wałka dziąsłowego):

ttttt 

dddd

td td td td 

tdn tdn tdn

teda teda teda teda

tedo tedo tedo tedo 

tede tede tede tede 

tedu tedu tedu tedu 

tedy tedy tedy tedy 

- szybkie, naprzemienne wymawianie [t] i [d] dziąsłowych. Następnie [tr], [dr] (zamiast [r] wstawia się [d] dziąsłowe i przyspiesza się tempo mówienia aż do uzyskania [r]),

- wykorzystanie umiejętności artykułowania [d] dziąsłowego w połączeniach: deda, dedo, dedu (d ma być dziąsłowe, e- wymawianie krótko i delikatnie, natomiast a,o,u - długo i z naciskiem). Zwiększamy tempo mówienia aż do uzykania dra, dro, dru. 

Pamiętaj, aby  w trakcie ćwiczeń dobrze kierować strumień powietrza! Powietrze wydmuchujemy przed siebie (prosto).

Źródło: http://rysopisy.eduzabawy.com/logopedyczne/gloska-r-2/

ETAP UTRWALENIA

Uwaga! Głoskę [r] nie można ćwiczyć w izolacji. 

- Ćwiczymy [r] w połączeniach ze spółgłoskami z zachowaniem odpowiedniej kolejności:

              - nagłos zbitek spółgłoskowych w sylabach, logotomach, wyrazach,

              - śródgłos zbitek spółgłoskowych w sylabach, logotomach, wyrazach.

TR

tra tro tru tre try 

atra atro atru atre atry 

otra otro otru otre otry

etra  etro etru etre etry 

utra utro utru utre utry 

ytra ytro ytru ytre ytry

DR

dra dro dru dre dry

adra adro adru adre adry

odra odro odru odre odry

edra  edro edru edre edry 

udra udro udru udre utry 

ydra ydro ydru ydre ydry

Analogicznie: PR, BR, KR, GR, FR, WR ,HR, MR, SR, ZR. 

- Ćwiczymy [r] w połączeniach z samogłoskami:

            - nagłos (na początku) w sylabach, logotomach, wyrazach: ra, ro, ru, re, ry,

           - śródgłos (w środku) w sylabach, logotomach, wyrazach: ara, aro, are, aru, ary/ ora, oro, ore, oru, ory/ era, ero, ere, eru, ery/ ura, uro, ure, uru, ury/ yra, yro, yre, yru, yry,

            - wygłos (na końcu) w sylabach, logotomach, wyrazach: ar, or, er, ur. 

- Ćwiczymy różnicowanie głosek [r] i [l].

ETAP AUTOMATYZACJI 

- prawidłowa artykulacja [r] w wyrazach, związkach wyrazowych, zdaniach,

- wierszyki,

- mowa spontaniczna, 

- opowiadanie treści historyjek obrazkowych. 

 

Polecany filmik: https://www.youtube.com/watch?v=EDraMiZB8GI

Poniżej umieszczone są karty pracy z głoską [r]. Proszę dopasować poziom zadań do umiejętności dziecka oraz etapu terapii, na jakim się znajduje. Trzymam kciuki! 

Źródło:

1. Klimkiewicz Danuta, Siennicka-Szadkowska Elżbieta, Akademia wzorcowej wymowy L/R, Wydawnictwo Skrzat 2013 r. 
2. Krzysztoszek Grażyna, Piszczek Małgorzata, Materiał wyrazowo-obrazkowy do utrwalania poprawnej wymowy głosek s, z ,c ,dz, Impuls 2016 r